GENÇLERİMİZ NEDEN KİTAP OKUMUYOR ?

Tarihin ve insanın tanığı kitapları okumak, insanın kendini ve kainatı tanıma yolunda bilgi edinmesini ve hayatını anlamlandıracak, kolaylaÅŸtıracak birçok kazanım elde etmesini saÄŸlar. Kitap okumayı, bilgiye ulaÅŸmayı önemseyen toplumlar her zaman diÄŸer toplumlara öncülük ve rehberlik etmiÅŸtir. Kitap okumanın güçlü bir alışkanlığa dönüÅŸebilmesi için çocukluk ve gençlik dönemlerinde gerekli içsel ve çevresel uyaranlara ihtiyaç vardır.

Günümüzde kitap okuma alışkanlığının ülkeden ülkeye, kültürden kültüre ve yaÅŸ grupları arasında da farklılıklar göstermektedir. 7 Ocak 2021 tarihinde yayımlanan Türkiye EÄŸilimleri AraÅŸtırma (TEA) Raporu’na göre 2019’da “kitap okumayanlar %50,9” iken, bu oran “2020 yılında %59,1 olarak ciddi bir artış göstermiÅŸtir. Her geçen gün kitaplardan daha çok uzaklaşıyoruz. Özellikle gençlerde (12-24 yaÅŸ) okumaya duyulan ilgi bir hayli azalmış durumda. Kitap okuyan gençlerde ise okuduÄŸu kitap ve tür bakımından benzer ve kendini tekrar eden dar okumalar gerçekleÅŸtirdiklerini görüyoruz.

Gençlerde kitap okuma oranın düÅŸük olmasının sebeplerini incelemek istiyoruz. Lise gençlerinin okuma alışkanlığı üzerine yapılan bilimsel bir incelemenin sonuçlarına göre gençlerin % 42’sinin eÄŸlenceli olmayan, sıkıcı bir eylem olarak gördükleri için kitap okumadıklarını, geriye kalan çoÄŸunluk ise sosyal medya ve bilgisayar oyunu oynamaya daha çok ilgi duyduÄŸu için kitap okumadığını belirtmiÅŸtir. Gençlerde kitap okumaya karşı ciddi bir ilgi ve motivasyon eksikliÄŸi olduÄŸunu görüyoruz.

Bu tür bilimsel araÅŸtırmalardan ve sahadaki gözlemlerimizden yola çıkarak aslında gayet görünür olan sebeplerle karşılaşıyoruz. Bazı sebepleri sıralayacak olursak:

Öncelikle belirtmemiz gerekir ki okumaya duyulan ilgi ve motivasyon çocukluk döneminde aile ortamında baÅŸlar. Aile ortamında edinilen alışkanlıklar ömrümüzün sonuna kadar bize eÅŸlik eder. Ebeveynlerin konuya dair ilgisizliÄŸi, çocuk üzerinde okumaya karşı olumsuz tutumunu belirleyici sebeplerden olacaktır. Türkiye toplumunda okuma alışkanlığı genel olarak ailede karşılanamamaktadır. Tüm aile bireylerinin katılımıyla gerçekleÅŸtirilen eylemler nerdeyse hiç yoktur. Ebeveynler çocukları ile beraber günlük okuma saatleri belirleyerek aile sıcaklığını hissettirebilirlerse, birlikte hareket etmenin çocuk üzerindeki mucizevi etkisini göreceklerdir.

Aile ortamında edinilemeyen bu alışkanlık maalesef okul ortamında da edinilemiyor. Kitap okumayı geri planda bırakan okul idareleri tamamen ders kitaplarından elde edilen ve akademik odaklı bilgilerle yetiniyor. Sürekli sınavlar ve baÅŸarı sıralaması söylemleriyle öÄŸrencilerin baÅŸarı algıları tamamen bir sınav rekabetine endeksleniyor. ÖÄŸretmenler ise öÄŸrencilerin gözünde örnek alınması gereken bir profil teÅŸkil etmiyor. Okullar, tek baÅŸarısı bir sıralama sınavından geçer not alıp öÄŸretmen olmak olan öÄŸretmenlerle dolu. Söyler misiniz kitap okumayan, kendini geliÅŸtirmeyen ve yaÅŸam boyu öÄŸrenme düsturuna sahip olmayan bir eÄŸitimci olumlu anlamda nasıl bir örneklik gösterebilir?

Kitap okuma alışkanlığının elde edilememesin sebeplerinden biride tercih edilen kitaplardır. Popüler kültürün etkisiyle ahlaki ilkeleri hiçe sayan hiçbir akademik temele dayanmayan içeriklere sahip kitaplar tercih edilmektedir. Ayrıca tür olarak da kurguya dayalı kitaplar daha çok tercih edilmektedir. Bu tür kitapların fazla tercih edilmesi belli bir süreden sonra kendini tekrarlayan bir kurgu dünyası dönüÅŸeceÄŸinden gençlerde kitaplardan erken uzaklaÅŸmaya ve bir daha ilgi göstermemeye sebep olabilir.

Gençlerin kitap okuma alışkanlığı elde etmelerini istiyorsak eÄŸer öncelikle saydığımız ve daha sayamadığımız birçok çevresel faktörün dikkate alınıp uygun adımların atılması gerekir. Ailenin önemine dair aileler ile yapılacak eÄŸitim ve farkındalık çalışmaları, eÄŸitimcilerin veli iliÅŸkilerini bu yönde gözden geçirmesi ile ilk adım için birkaç öneri sayılabilir. Ayrıca daha canlı ve çok seçenekli kütüphanelerin kurulması veya varsa geliÅŸtirilmesi, farklı türde kitaplara yeterince yer verilmesi gerekmektedir. Özellikle gençlik çağında araÅŸtırma ve inceleme kitaplarının okunması, zihni ve kalbi kıpır kıpır olan gençlerin bilgi edinme ve öÄŸrenme arzularını daha da arttıracak ve okuyarak kendini geliÅŸtirme motivasyonunu ciddi anlamda arttıracaktır.

Gençlik, ergenlik sürecinin bir sonucu olarak rol model arama çağıdır. Her eÄŸitimci kendini bu potansiyelde görüp olumlu örneklik göstermelidir. Sürekli okuyan, elinde kitap taşıyan, araÅŸtıran ve öÄŸrendiklerini öÄŸrencileriyle paylaÅŸan, derslerinde farklı uygulama ve teknikler kullanan, öÄŸrencilerin duygusal geliÅŸimlerini de takip edip yeri geldiÄŸinde arkadaÅŸ gibi konuÅŸup rehberlik edebilen bir eÄŸitimci öÄŸrencileri için mükemmel bir rol modeldir. EÄŸitimci aynı zamanda literatür bilgisi iyi olmalı ki öÄŸrencilere uygun kitap tavsiyelerinde bulunabilsin.

Kitap okumak; yaÅŸamaya, öÄŸrenmeye, kendini geliÅŸtirmeye dair geleceÄŸe umutla ve kararlılıkla bakmanın bir gereÄŸi ve sonucudur. Okumak yaÅŸamın vazgeçilmez bir parçası olduÄŸu için sadece gençlerimizin deÄŸil hepimizin okumaya, düÅŸünmeye ve hayatımızı yeniden gözden geçirmeye ihtiyacı var.

MEHMET ŞİRİN BAŞTUĞ